საქინფორმის სტუმარია პროფესორი, „ქრისტიან-დემოკრატიული კავშირის“ თავმჯდომარე, 1995-1998 წლებში საქართველოს ყოფილი ელჩი რუსეთში, 1998-2000 წლებში  საქართველოს ყოფილი სახელმწიფო მინისტრი, 2001-2004 წლებში  „ქრისტიან-დემოკრატიული“ ფრაქცია „ახალი აფხაზეთის“ თავმჯდომარე პარლამენტში, ბატონი ვაჟა ლორთქიფანიძე.

– ბატონო ვაჟა,  როგორც „იმედის“ ყოფილ თანამშრომელსა და  მოვლენების თვითმხილველს, არ შემიძლია, არ გკითხოთ. არ ვიცნობ ვალერი გელბახიანს, მაგრამ აღმაშფოთა  გიორგი თარგამაძისადმი მისმა  ლოიალურმა დამოკიდებულებამ და თქვენ მიმართ გამოთქმულმა  ბრალდებამ. „იმედში“ მაშინ დატრიალებულ  პროცესებზე სიმართლე ბევრმა იცის...

– არავის მინდა, ვუპასუხო, მით უმეტეს ადამიანს, რომელიც დღეს საქართველოში არ იმყოფება (ინტერვიუს ჩაწერის მომენტში ვალერი გელბახიანი ჯერ დაპატიმრებული არ გახლდათ. – ბ.ა.). მე რაც ვთქვი ტელევიზიის დახურვასთან დაკავშირებით,  იმავე აზრისა ვარ ახლაც, რადგან ძალიან ბევრი რამის საქმის კურსში ვარ. ვთვლი, რომ  „ტელეიმედის“ დახურვის არავითარი აუცილებლობა მაშინ  არ იყო და ბადრი პატარკაციშვილი, უბრალოდ,  გამოუვალ მდგომარეობაში ჩააყენეს. ტელევიზია იმ ადამიანებმა დახურეს, რომელთაც ამ გადაწყვეტილების მიღებას არავინ ეკითხებოდა.  მაშინ ჩემთან „ტელეიმედის“  ბევრი ჟურნალისტი და თანამშრომელი კონტაქტობდა. მათ არ ჰქონდათ იმის განწყობა, რომ „ტელეიმედი“ ბადრის პოლიტიკაში წასვლის გამო უნდა დახურულიყო, ან თუ ჰქონდათ,  ისიც საკითხავია, რა მოტივაციითა და რის გამო... იმ პერიოდში უხვად იყო დაპირებები, დაფინანსებები, გადმობირებები. სწორედ ამასთან დაკავშირებით გამოვხატე ჩემი აზრი. თუ ბადრი რაიმეზე იყო გულდაწყვეტილი, სწორედ ეს ღალატი იყო. ეს პოზიცია მე პირველად არ გამომიხატავს და ეს არც ბიძინა ივანიშვილის გამოჩენას უკავშირდება, ისევე, როგორც ეს პოზიცია ნონა გაფრინდაშვილმაც გამოხატა ჯერ კიდევ ბადრის გარდაცვალებიდან რამდენიმე დღეში.  ეს პოზიცია გამოვხატე მაშინაც და ახლაც იმავეს ვიმეორებ.

– ბატონო ვაჟა, ამერიკაში საქართველოს პრეზიდენტის ვიზიტს დიდი ვნებათაღელვა მოჰყვა. ამერიკამ,  ფაქტობრივად, არსებული ხელისუფლების ცვლილებაზე მიუთითა. თუმცა ხელისუფლებამ და სახელისუფლებო მედიამ განცხადება ხელისუფლების ნაციონალებითვე ჩანაცვლებად „მოთარგმნეს“.  გამოცდილმა ექსპერტებმა და პოლიტოლოგებმა კი გაიგეს ისე, როგორც ითქვა – რომ ეს ხელისუფლება უნდა წავიდეს!

– რამდენადაც მაქვს ინფორმაცია, აშშ-ის პოზიცია ძალიან მკაფიოა და თვლიან, რომ საქართველოში უნდა მოხდეს ხელისუფლების რეალური ცვლილება. ანუ საქართველომაც, თუ მას დემოკრატიული ქვეყნის პრეტენზია აქვს, უნდა იმოქმედოს იმ დემოკრატიული სტანდარტებით, რაც არსებობს. თუ ჩვენ ამერიკის სტანადარტებს ვამბობთ და ეს იმ  „ამერიკელი მამების“  დაფუძნებული ფუძემდებლური პრინციპებიდან გადახვევა არ იქნება, იქ არსებობს დადგენლი ვადა – პრეზიდენტი აირჩევა ორი ვადით. ამ ვადის გასვლის შემდეგ ირჩევენ სხვას. სხვაგვარი ქმედებები მათგან უკვე მანიპულაციებად განიხილება. ასეა  რუსეთის პრეზიდენტთან მიმართებაშიც და თქვენ ხედავთ, რა მკაფიოა აშშ-სა და დასავლეთის დამოკიდებულება ამ საკითხისადმი. წესით, პუტინი აღარ უნდა იყოს პრეზიდენტი. ის გადავიდა პრემიერ-მინისტრად. თუმცა უნდა ითქვას, რომ ეს ევროპელებისა და ამერიკელებისთვის სამართლიანად მიუღებელია, მაგრამ დღევანდელი (საქართველოს, – ბ.ა.) ვითარება კიდევ უფრო მიუღებელია. პუტინსა და რუსეთს  კონსტიტუცია არ შეუცვლია და ერთი ადამიანისთვის არ მოურგია. პირიქით, ამ კონსტიტუციის შიგნით მოძებნეს მანიპულირების საშუალება. ის გადადგა და ახლა ემზადება პრეზიდენტობისთვის. ესეც კი მიუღებელია დასავლეთისთვის. აქ კი კონსტიტუცია მოირგეს თავის თავზე და ახლა  ისევ სხვა სახითა და გადაკეთებული ფორმით აპირებენ ქვეყნის ლიდერობას. ეს აბსოლუტურად მიუღებელია ამერიკელებისთვის და მათ ამის შესახებ არაერთხელ განუცხადებიათ. ეს პირველი შემთხვევა არ არის, როდესაც ამერიკელებმა ჩვენს ხელისუფლებას უთხრეს ხელისუფლების რეალურად შეცვლის შესახებ. ჩემი ინფორმაციით, ეს უთხრეს ობამასთან პირველი ხანმოკლე ვიზიტის დროსაც. სიმართლე ის არის, რომ ამერიკისთვის ამ ხელისუფლების ასეთი ფორმით  გაგრძელება მიუღებელია.  რაც შეეხება პოლიტიკურ ძალას, დემოკრატიული ქვეყანაა და ვერც და არც გამოთქვამენ მოსაზრებას, რომ „ნაციონალური მოძრაობა“ საერთოდ უნდა გავიდეს პოლიტიკური ცხოვრებიდან. ამას შიდა პოლიტიკური ცხოვრება და ქვეყანაში განვითარებული საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროცესები განაპირობებს.  ეს გზა ხალხმა უნდა აირჩიოს.

– ანუ არჩევნების გზა იგულისხმება?

– რასაკვირველია.  უნდა იყოს სამართლიანი არჩევნები და საარჩევმო გარემო. ეს ცნება ოპოზიციური პარტიების მოფიქრებული არ არის. ეს აპრობირებული, დემოკრატიული ფორმაა, რომელშიც ყველა პოლიტიკურ პარტიასა და პიროვნებას ბრძოლის თანაბარი პირობები ექნება.

– ის რეგულაციები, რაც საარჩევნო კოდექსში ჩაიდო, „ნაციონალების“ გასამარჯვებლად ხომ არ არის მოფიქრებული?

– ჩვენ ახლა სხვადასხვა თემაზე ვსაუბრობთ. მე ვამბობ, რა არის საარჩევნო გარემო და რა უნდა იყოს. თქვენ ლაპარაკობთ იმაზე, რა არის დღევანდელ საქართველოში.  ეს განსხვავებული ამბებია. მე არ მითქვამს, რომ საქართველოში საარჩევნო გარემო შეცვალეს.

– აბა, გაყალბების შემთხვევაში რა გზა რჩება?

– როდესაც საარჩევნო გარემოა ნათქვამი, ეს საარჩევნო გარემოს გულისხმობს. აი, თუკი ხელისუფლება ახდენს ძალაუფლების უზურპირებას, არ ემორჩილება  საარჩევნო გარემოს შექმნისკენ მოწოდებებს, არ შეცვლის ( რასაც ჩვენ, სამწუხაროდ, დღეს ვხედავთ)  და გააყალბებს არჩევნებს, ჩვენ ნაბიჯ-ნაბიჯ მივალთ იმ მდგომარეობამდე, როდესაც ამ გაყალბებულ არჩევნებს არ მიიღებს, პირველ რიგში, არც ქართველი საზოგადოება და არც  საერთაშორისო. ამ პროტესტის გამოხატვა მრავალი ფორმით შეიძლება და აუცილებლად იქნება გამოხატული. ეს იქნება ქუჩის აქციებიც, საპროტესტო გამოსვლებიც და მძაფრი საერთაშორისო გამოხატულებაც. რა თქმა უნდა,  ხელისუფლებასთან წინა წლების  ურთიერთობის გამოცდილებით, ისევ მოსალოდნელია უხეში ძალის გამოყენების ფორმებიც, მაგრამ  იქნება შესაბამისი რეაქციაც. ეს არის სწორედ ტოტალიტარული ლიდერებისთვის დამახასიათებელი; არა ავტორიტარული, არამედ – ტოტალიტარული. ასეთი ტოტალიტარული მმართველები ყოველთვის ცუდად ამთავრებენ.  არაბული ქვეყნების ამასწინანდელი გამოცდილება თვალწინ გვაქვს. როდესაც ევროკავშირიც, ევროსაბჭოც, ევროპარლამენტიც, აშშ-ც  ამბობს, რომ ჩვენ თქვენგან დემოკრატიული არჩევნების ჩატარებას ველით და ამით შევაფასებთ თქვენთან მომავალი თანამშრომლობის შესაძლებლობასა და დემოკრატიულობის ხარისხს, ამით ყველაფერია ნათქვამი.

– ყველანაირ საპროტესტო აქციას თუ გამოსვლას ხელისუფლება მყისიერად რუსეთის თემას უკავშირებს...

– საერთაშორისო პოლიტოლოგია და პროცესები ასე არ იგეგმება, როგორადაც ჩვენი ხელისუფლება მოქმედებს და რა პიარაქციებსაც გეგმავს ხოლმე. მე გეუბნებით, რაც არის. ქართველი ხალხი იმიტომ ვართ ქართველი ხალხი, რომ ჩვენი გადასაწყვეტია – ამათი მოგონილი ბრალდებებიდან რა არის სიცრუე და რა – მართალი.

ხალხი ამას გაარჩევს. ამ ბოლო პერიოდში არაერთხელ მითქვამს, რომ ამ ხელისუფლებას პიარნიჭიერება დაუძველდა. ყოველთვის ვთვლიდი, რომ გაპიარება უნდა გაკეთებულ საქმეს. შესაძლოა, იყოს რაღაც გაბრიყვებული 15%, ისინი, ვინც კარგადაა, მაგრამ რაიონებში ხშირი ვიზიტების შედეგად, მიუხედავად იმისა, რომ ბევრს გამოხატვის შესაძლებლობა არ აქვს, ხალხის უარყოფითი განწყობა კარგად ვიცი.

დამისახელეთ ერთი პოსტსაბჭოთა, ჩვენისთანა მცირერიცხოვანი ქვეყანა, რომელმაც ასეთი მრავალრიცხოვანი პროტესტი ასე მძაფრად ამდენჯერ გამოხატა. ამხელა რუსეთში ოცდაათიათასიანი მიტინგების ჩატარება ითვლება დიდ მოვლენად. საქართველოში კი  მიტინგების მარათონები ჩატარდა. 200 000 ადამიანი გამოვიდა და რაიონებშიც მღელვარება იყო. გეთანხმებით, მიმაჩნია, რომ, სამწუხაროდ, მაშინ არაობიექტური და უსამართლო იყო ასეთი პოლიტიკური ძალის გამოსარჩლება, მაგრამ მათ ეს გააკეთეს. დღევანდელ და მაშინდელ ვითარებას შორის თვისობრივი სხვაობაც ის არის, რომ დასავლეთში დღეს ეს განწყობა აღარ აქვთ. ისინი თვლიდნენ, რომ იმ დროს ისეთი პოლიტიკური ორგანიზაცია, ლიდერები, რომლებიც ასეთ ორგანიზებულ ძალას დაუპირისპირდებიან, საქართველოში არ არსებობდა. ოპოზიცია ჯერ არ იყო ამისთვის მზად. ამ პატარა ქვეყანაში ორ-სამ წელიწადში კალეიდოსკოპურად პოლიტიკური ძალები რომ წარმოიშვას და გაძლიერედეს, დრო სჭირდება. ეს ერთი. მეორეც, თავად დასავლეთს არც ამ ხელისუფლების სახე დაუნახავს კარგად. ჰქონდათ რაღაც ილუზიები. ზოგმაც ამ კურსისა და „ფერადოვანი რევოლუციების“ თანაავტორად გამოაცხადა თავი. ქვეყნის შიგნითაც ეს პოლიტიკური ორგანიზაცია („ნაციონალური“, – ბ.ა.) არ იყო ასე შერყეული, როგორც დღესაა.

წარმოიდგინეთ, 2008 წლის იანვარში, როდესაც პარლამენტი ისეთივე ძლიერი დარჩებოდა,  სხვა პრეზიდენტი რომ არჩეულიყო; რა განუზომელი ფულიც დღეს აქვთ, იგივე რომ ექნებოდათ?!

ბევრჯერ განვაცხადე, რომ ბიძინა ივანიშვილის მთავარი რესურსი ფული არ არის, რადგან ხელისუფლებას ეს რესურსი გაცილებით მეტი აქვს, ვიდრე ივანიშვილს. ხალხის გამოსვლებმაც უდიდესი როლი შეასრულა და უკვალოდ არ ჩაუვლია. მნიშვნელოვანი იყო ისიც, რომ ბადრი პატარკაციშვილმა მაშინ ისეთი გამაერთიანებელი როლი აიღო თავზე და ისეთი საპროტესტო მუხტი შეიქმნა, რომ იძულებული გახდა, (სააკაშვილი, – ბ.ა.) ფორმალურად, მაგრამ მაინც გადამდგარიყო. თუმცა მოხდა დარბევა, მშვიდობიან მომიტინგეებზე ძალის სასტიკი გამოყენება, ტელევიზიის ლეწვა და დახურვა, რამაც დასავლეთს ამ ხელისუფლების სახე შესანიშნავად დაანახვა. ჩვენთვის ძალიან მძიმე და გაუსაძლისია, მაგრამ ასე ერთ და ორ წელიწადში  პოლიტიკური პროცესები სწრაფად არ მიმდინარეობს.

– ბატონო ვაჟა, ივანიშვილის თემას გვერდს ვერ ავუვლით. მთელი სახელისუფლებო მედია მისკენაა მიმართული და ბევრ პარალელს ავლებენ პატარკაციშვილთან, იმავე ვითომდა  რუსეთთან მიმართებაშიც. საუბარი სულ ძველ სახეებზეა. გაუგებარია, რას და ვის გულისხმობენ...

– ყველას, ვისაც მართლა რეალურად სურს პოლიტიკური ბრძოლა და ქვეყნის სასიკეთოდ რაიმეს შეცვლა, მინდა, ვთხოვო: ნუ ავყვებით და გავიმეორებთ ხელისუფლების გადმოგდებულ ანკესს. ყველა ტელევიზიით იწყება ამის გარჩევა და სიღრმისეული პროცესების ნაცვლად,  თემა  ამ გადმოგდებულ  საკითხზე გადადის. თუკი ვინმეა ძველი და მოძველებული სახე, ეს თავად სააკაშვილი და მისი გუნდია. თუკი ვინმე გამოზარდა შევარდნაძემ და ბოლო მომენტამდე თავისი მკერდიდან არ მოიცილა, ეს სააკაშვილი და მისი გუნდი იყო.  სწორედ იმ ადამიანებს და ძველ პერიოდს უკავშირდება ის, რომ შეიქმნა დამოუკიდებელი ქვეყანა და დამოუკიდებელი ქვეყნისთვის დამახასიათებელი ატრიბუტები. მაშინ გავხდით ევროსაბჭოს წევრი; მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციაში გაწევრებასაც ხელი მაშინ მოვაწერეთ. 1999 წლის ოქტომბერში ჟენევაში ამ დოკუმენტზე ხელმოწერის ბედნიერება სწორედ მე მხვდა წილად. რამდენჯერ გავიმეოროთ, რომ სწორედ იმ დროს იმ ადამიანების ძალისხმევით გავიდნენ საქართველოდან რუსეთის ბაზები... საქართველოში ხუთი დიდი ბაზა იყო. ერთი – სასაზღვრო ჯარი, რომელიც თავისი აღჭურვილობით ერთად აღებულ დანარჩენ ოთხს აღემატებოდა. ნატოსთან საზღვარი ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დროს თურქეთთან საქართველოს მეშვეობით არსებობდა. ჩვენ რუსეთის ბაზების გაყვანა შევძელით. 1998 წელს ეს პროცესი საბოლოოდ დასრულდა. ან  გაზის ფასი თუ გაძვირდა მაშინ, ან რუსეთთან თუ დაიძაბა ვითარება? ამით არავინ შეწუხებულა და ყველაფრის მშვიდობიანად  ჩატარება მოხერხდა. რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობა არ გაუარესებულა. ეს ისტორიული ფაქტია და მე ამას ვერ მოვიგონებ. ჩვენ რომ მაშინ ამის შესახებ გვეყვირა, ის ჯარი დღესაც აქ იდგებოდა. დანარჩენს – ის ოთხი ბაზაც რომ უნდა გასულიყო, 1999 წელს მოაწერა ელცინმა ხელი. მათგან ორი ბაზა შევარდნაძისა და ჩვენი ხელისუფლებაში ყოფნის დროს გავიდა. რაც შეეხება რუსულ ორიენტაციას, სრულიად ოფიციალურ განცხადებას ვაკეთებ: ჩემი ელჩობის, პრემიერმინისტრობის დროს, არცერთი სტრატეგიული ობიექტი რუსეთისთვის არ გადაგვიცია; არავითარი რუსული კაპიტალის საქართველოში შემოდინებას ადგილი არ ჰქონია და  რუსულ ორიენტაციას ის ადამიანები როგორ მიკიჟინებენ, რომელთა დროსაც ყველა სტრატეგიული ობიექტი – იქნება ეს ენერგეტიკა, წყალი, ოქროს საბადოები, ძვირფასი ლითონები, ყველაფერი რუსული მხარისთვის არის გადაცემული დიდი დოზით და განუსაზღვრელი ვადით... საქართველოშიც სწორედ რუსული კაპიტალი ტრიალებს... ეს ოკუპაციიაა და ამ ტერმინს აბსოლუტურად ვიზიარებ, მაგრამ ეს ოკუპაციაც შესაძლებელი მხოლოდ ჩვენი ხელისუფლების უგუნურმა მოქმედებამ გახადა. დღეს, სამწუხაროდ, სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის ტერიტორიაზეც შენდება რუსული ბაზები. სწორედ მე ჩავედი და გავიყვანეთ აფხაზეთიდან ის სადესანტო პოლკი, რომელიც აფხაზეთში ომის დროს ასე გააფთრებული იბრძოდა  ჩვენ წინააღმდეგ. ამიტომ „რუსულ თემაში“ ჩათრევისას ჩვენი აზრი იმ ადამიანებმა უნდა ვთქვათ,  რომლებიც ამას არ იზიარებენ.

ეს ახალი მოძრაობა „ქართული ოცნებაც“, სხვა პარტიებიც, თუ  ხალხის ისევ „ის იქიდან არის და ის აქედან არის“ პრინციპით დაყოფას დაიწყებენ, იქნება იმის მიზეზი, რომ იმ წარმატებას ვერ მოიპოვებენ, რომელიც სჭირდებათ. თითოეული პიროვნება მისი პიროვნული გამოცდილების, ბიოგრაფიული დამსახურების და მისი ზნეობრივი, პროფესიული თვისებების მიხედვით უნდა მონაწილეობდეს პროცესებში. სასაყვედურო და გულსატკენი ხელისუფლების ქმედებებში იმდენი დაგროვდა და სალაპარაკოც აღარფერი აქვთ, რომ ილაპარაკონ ამაზეც.

– თქვენ რუსეთში საქართველოს ელჩი ბრძანდებოდით. აფხაზებთან ურთიერთობის მოგვარების მხრივ,  რა ღონისძიებებს ატარებდით მაშინ?

– აფხაზეთთან დაკავშირებით მოხდა ეს ტრაგედია. მქონდა და დღესაც მაქვს პროზიცია, რომ ეს არ იყო ეთნიკური კონფლიქტი; ეს იყო კარგად ორგანიზებული სამხედრო-პოლიტიკური კონფლიქტი, რომელიც დღესაც გრძელდება. საიდან იყო ის ავიაცია და ტანკები? ამდენი ტანკი მთელ საქართველოს არ ჰყავდა. უახლესი „ტ-72“ და „ტ-80“, რომელთა მართვასაც, სულ ცოტა, 33 კომპიუტერული ოპერაცია სჭირდება. ამ ტექნიკის სპეციალისტები არც საქართველოს და არც აფხაზებს არ ჰყავდათ... თუ მართალი იყო გრაჩოვი, როცა ამბობდა –  ქართველებმა საკუთარი თვითმფრინავები შეღებეს და თავად ბომბავენ ტერიტორიებსო?  ეს კონფლიქტი, თუ ზუსტები ვიქნებით, მე-18 საუკუნის 80-იან წლებში დაიწყო. უკვე მე-19 საუკუნეში ეს იყო რუსეთის ის კოლონიზატორული პოლიტიკა, რომელსაც არ მალავდნენ. მიუხედავად ყველაფრისა, ამ მდგომარეობიდან გამოსვლა მაინც საჭირო იყო. იმ პერიოდში ნაბიჯ- ნაბიჯ შევძელით აქედან გამოსვლა. ჟენევის პროცესზეც, ახლა დიდი ტრაბახით რომ მიდი-მოდიან, საუბარი სწორედ მაშინ დაწყო. დასვან კითხვა – მოლაპარაკებების ეს პროცესი 2003-2004 წლებიდან მოდის, თუ 1997 წლიდან შევძელით მისი გაჩენა? რუსეთიც ერთადერთი შუამავლიდან ერთ-ერთ ხელშემწყობ მხარედ გადავაქციეთ და ამ პროცესში საერთაშორისო საზოგადოება ჩავრთეთ. მახსოვს მაშინდელი გამოსვლები და შემოტევები – ეს ამ ტერიტორიების აღიარებას ხომ არ ნიშნავს?.. რა შუაშია საერთაშორისო საზოგადოება? 1996 წელს მივაღწიეთ იმას, რომ დსთ-ის ქვეყნებმა მიიღეს გადაწყვეტილება, რომელსაც ელცინმა დიდი სიფრთხილით, მაგრამ მაინც მოაწერა ხელი. ეს იყო ეკონომიკური ბლოკადა. საბლოკადო არაფერი იყო, მაგრამ დადგენილებაში ჩაიწერა, რომ თუ დსთ-ის წევრი ქვეყანა აღიარებს, რომ აფხაზეთი საქართველოს ორგანული შემადგენელი ნაწილია, ყველა ფინანსური, ეკონომიკური ურთიერთობები ამ ქვეყნებმა საქართველოს მთავრობასთან შეთანხმებით უნდა აწარმოონ. ეს ძალიან სწორი ჩანაწერი იყო. ეს იყო არა ბლოკადა, არამედ ეკონომიკური ზეწოლის ფორმა. ამით იმას მივაღწიეთ,  რომ იქ არცერთი ტონა არც საწავავი და არც არაფერი შედიოდა ჩვენს დაუკითხავად. აფხაზეთში მიმავალი ყველა გემი არა რუსეთიდან, არამედ თურქეთიდან შემოდიოდა ფოთში, მოწმდებოდა და შეთანხმების მიხედვით შედიოდა აფხაზეთში. ამით ისინი იძულებულნი შეიქნენ,  ჩვენთან წამოსულიყვნენ კონტაქტზე. აფაზეთში მცხოვრებნიც ჩვენი თანხმობის გარეშე უცხოეთში ვეღარ გადიოდნენ. ამან გამოიწვია ათასობით აფხაზისგან ქართული პასპორტების აღება. და ეს იყო 1997-1998 წლები.

– აფხაზებისთვის რუსული პასპორტების დარიგებაც ხომ გვახსოვს?

– ეს მერე იყო და სწორედ ესაა განსხვავება. 1997-1998-1999 წლებში, როდესაც ამ პროცესებში პირადად ვიყავი ჩართული, ათასობით აფხაზი იღებდა ქართულ პასპორტებს და ეს რეალობაა. აფხაზებთან დიალოგიც უკვე დაწყებული იყო და აფხაზი ლიდერების თბილისში ჩამოსვლაც ჩვეულ ამბად გადაიქცა.  2004-ში ჯერ ნაწილმა, შემდეგ კი ყველა აფხაზმა მიიღო რუსული პასპორტი. ეს არის მაგალითი იმისა, როგორ ამოატრიელეს თითქმის ბოლომდე  მიყვანილი პროცესი.

1998 წლის ოქტომბერში გაეროს ეგიდით ათენში დიალოგის ინიაციატორიც გახლდით, სადაც 30 ყველაზე რადიკალურად განწყობილი აფხაზი ლიდერი, „სეპარატიზმის მამები“ შეგვხვდნენ. აწ. გარდაცვლილმა მურან ბერიამაც მითხრა: „ვერაფრით დავიჯერებდი, თუ  ალექსი გოგუა (80-იანი წლების აფხაზეთის სეპარატიზმის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, „აითგილარას“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი და თავმჯდომარე) მეტყოდა, რომ თქვენ სოხუმში ჩქარა უნდა ჩამოხვიდეთ და ჩვენ ისევ ერთად უნდა ვიცხოვროთ“...

1999 წლის გაზაფხულზე სტამბულში ჩავატარეთ შეხვედრა, სადაც ერთმანეთს მებრძოლი საველე მეთაურებიც კი შევახვედრეთ და შევარიგეთ. ამას არძინბაც ესწრებოდა. ასეთი დიალოგი უნდა გაგრძელებულიყო. სამწუხაროდ, შემდგომ წლებში ყველაფერი შეწყდა და მივიღეთ ის, რაც მივიღეთ. ამიტომ, მოდი, ჩვენ ჩვენი საქმე ვაკეთოთ. აფხაზეთის საკითხის დარეგულირების, ეკონომიკის, სოფლის მეურნეობის მოწყობის ჩვენი პროგრამა  წარმოვადგინოთ, სოციალურ პრობლემატიკაზე ვისაუბროთ და ვაკრიტიკოთ დღევანდელი ყოფა, იმიტომ, რომ დღეს საქართველოს ეკონომიკა არ არსებობს. შიშველი ტრაბახის გარდა არაფერია და ჩვენი ხელისუფლება ძალიან მძიმე დღეშია. ჩვენი ხელისუფლება გამოგონილ თემებზე ყურადღების გარატანის დიდოსტატია.  ჩვენ ამას კი არ უნდა ავყვეთ, საქმე ვაკეთოთ და სწორი დასკვნები გამოვიტანოთ.

ესაუბრა ბაია ამაშუკელი