«საქართველოს არცერთ ხელისუფლებას არ უყვარდა აფხაზი ხალხი. ისინი გრძნობენ ამას. მე მწამს, რომ მოვა დრო, როდესაც საქართველოს მიეცემა დიდი ეროვნული პიროვნება, ისეთი, როგორიც იყო ილია ჭავჭავაძე, ერეკლე მეფე ან დავით აღმაშენებელი, რომელიც შეძლებს, ჩაეხუტოს ჩვენს მოძმე ერებს – აფხაზებსა და ოსებს და გააერთიანებს ქვეყანას. სანამ ჩვენი მზე ხან ჩრდილოეთიდან ამოვა და ხან სამხრეთიდან, არაფერი გვეშველება.

… ჩვენი მოვალეობაა, ავაშენოთ ეროვნული სულისკვეთება და არა დემოკრატია. დემოკრატია – ეს არის ერთი პატარა ბურჯი ეროვნულობის. ეროვნულობა უფრო მაღლა დგას. ეროვნული ერი მხოლოდ საკუთარ ხალხზე ფიქრობს და არა იმაზე, თუ რას იტყვის შორეული მეზობელი. დღემდე ჩვენ ილია ჭავჭავაძის გზაზე არ ვდგავართ, იმ გზას მივუყვებით, რომელიც ნოე ჟორდანიამ მოგვცა»

მიტროპოლიტი სერაფიმე (ჯოშუა)
2013 წლის 13 მარტის ინტერვიუ საქინფორმს

   პრობლემა, რომელსაც ქვემოთ განვიხილავ, სულაც არ არის უჩვეულო. ეს არის პოსტსაბჭოთა სივრცის ხალხების ინკლუზიური პრობლემა, რომლებსაც 35 წელია აიძულებენ დაივიწყონ, რომ ისინი თანამემამულეები იყვნენ, ერთმანეთის წინაშე უფლებებითა და პასუხისმგებლობებით - მიუხედავად იმისა, რომ მათი გაერთიანებული მამული გასულ საუკუნეში დარჩა. ყველაფერი დადებითი, რაც დღეს ყოფილი სსრკ-ის სახელმწიფოებსა და ხალხებს შორის ხდება, იმ დროს იღებს სათავეს, როდესაც მათ შორის თანასწორობისა და ინტერნაციონალიზმის, მეგობრობისა და ძმობის საფუძვლები ჩაიყარა. და პირიქით - ყველაფერი უარყოფითი კი შემდგომი ექსპერიმენტის შედეგია, როდესაც თითოეულმა ხალხმა საკუთარი უფლებების ექსკლუზიური დაცვა მოითხოვა სხვისი უფლებების ხარჯზე.

   რა უშლის ხელს დღეს ქართველებსა და აფხაზებს უბრალოდ ერთმანეთთან საუბარს? პირდაპირ, შუამავლებისა და ხმამაღალი ლოზუნგების გარეშე?

მარტივი შეკითხვაა, მაგრამ სამწუხაროდ, რთული პასუხით. მართლაც, რა გვიშლის ხელს ჩვენ, ქართველებსა და აფხაზებს, უბრალოდ მაგიდასთან დავსხდეთ და ვისაუბროთ? ფორმალურად - არაფერი; არაფორმალურად - ბევრი რამ და ეს ყველაფერი ჩვენს თავებშია, ჩვენს შიშებში, მეხსიერებაზე ძალადობაში, რამაც ათწლეულების განმავლობაში ჩაანაცვლა პოლიტიკა. მთავარი დაბრკოლება გაურკვეველი წარსული და, შესაბამისად, ბუნდოვანი მომავალია, რადგან წარსულის გარეშე მომავალი ჰგავს საძირკველგამოცლილ სახლს.

   დიახ, ჩვენ ათწლეულების განმავლობაში ერთად კარგად ვცხოვრობდით, ერთმანეთს ვენათესავებოდით და ქართულ-აფხაზური ოჯახები დღემდე სამაგალითოები არიან. შემდეგ კი, სამ ათწლეულზე მეტი ხნის განმავლობაში, ერთმანეთს დანაკარგის, დანაკლისისა და ორივე მხარის დანაშაულის პრიზმით ვუყურებთ. ანუ ჩვენ რეალურ კონტაქტში კი არა, ინტერპრეტაციებში ვცხოვრობთ: „რას იტყვიან?“, „რა რეაქცია ექნებათ?“, „ისევ ხომ არ გვიღალატებენ?“. ამ უნდობლობის ატმოსფეროში ნებისმიერი სიტყვა აღიქმება ვერაგობად და „ანკესად“, ხოლო დაახლოების ნებისმიერი მცდელობა, თუნდაც კომპრომისის ფასად, სისუსტედ და არა დიპლომატიად. და სანამ ამ ფსიქოლოგიურ პროგრამას არ შევცვლით, კონფერენციები, მემორანდუმები, კეთილი ნების მისიები ან სახალხო დიპლომატიის მეთოდები არ იმუშავებს.

დარწმუნებული ვარ, რომ ეს საუბარი შესაძლებელი და გარდაუვალიც კია. რადგან აფხაზებისა და ქართველებისთვის უბრალოდ შეუძლებელია მთებისა და მდინარეების სხვადასხვა მხარეს ცხოვრება. ეს დაამტკიცა ომმა, ბლოკადებმა, სანქციებმა და ნგრევის პირას მყოფმა ინსტიტუტებმაც. ეს ლამაზი სიტყვები არ არის, ვლაპარაკობ როგორც ადამიანი, რომელიც ბავშვობიდანვე განუყოფლად არის დაკავშირებული აფხაზებსა და აფხაზეთთან, მეგობრებითა და მოგონებებით, სახლებით, ნათესავებითა და კოლეგებით. ხალხებს შორის ჰორიზონტალური სავაჭრო, სამედიცინო, საგანმანათლებლო, ოჯახური და სულიერი კავშირების აღდგენის გარეშე, არც აფხაზეთი იარსებებს და არც ერთიანი საქართველო. იარსებებს მხოლოდ გარე კურატორები და დაკარგული თაობა. ყველა ნაბიჯი გათვლილია; თბილისში, სოხუმსა და მოსკოვში კეთილმა და ჭკვიანმა პატრიოტებმა იციან საიდან და როგორ დაიწყონ; უბრალოდ სტარტი გვჭირდება, რომელიც მუდმივად ჭიანურდება. კარგად ცნობილია - სად და ვის მიერ, მაგრამ გაუგებარია - როდის და რატომ. იმედი მაქვს, რომ „ესეც გაივლის“ (სოლომონი).

ჩვენ უნდა დავიწყოთ არა დიდი ხელშეკრულებით ან პოლიტიკური დეკლარაციებით, არამედ მშვიდი ნაბიჯებით, როგორც ეს იაპონურ დიპლომატიაშია: ერთობლივი ტრადიციული ბიზნეს-პროექტები ენგურის ორივე მხარეს, ვაჭრობა, ციტრუსი და თხილი, ახალგაზრდა ექიმებისა და პედაგოგების ერთობლივი პროექტები, კავშირების აღდგენა ყველაზე დემოკრატიული პროფესიის წარმომადგენლებს - ჟურნალისტებს შორის და, რა თქმა უნდა, სასულიერო პირთა შორის. ნაბიჯ-ნაბიჯ. აფხაზური დიპლომებისა და მართვის მოწმობების მიღება საქართველოში - იდეოლოგიის გარეშე, უპირობოდ. ოჯახური კონტაქტების აღდგენა, განსაკუთრებით იქ, სადაც შერეული ქორწინებებია. ერთობლივი გამოფენები, სტუდენტური ექსკურსიები, მოხალისეთა ბანაკები ხიდების ნანგრევებზე - პირდაპირი და მეტაფორული მნიშვნელობით. გზა სიარულით დაილევა და არა ჯიუტად ჯდომით ქვაზე, რომლის ქვეშაც წყალი არ მიედინება.

   აფხაზეთი და საქართველო ჰგავს დაქორწინებულ წყვილს, რომლებიც ტურისტულ სააგენტოს შეცდომის გამო სასტუმროს სხვადასხვა ნომერში განათავსეს. და მხოლოდ უბრალო, არაოფიციალური საუბრით შეიძლება შეცდომის გამოსწორება და სითბოს აღდგენა. არ აქვს მნიშვნელობა რომელ - აფხაზურ, ქართულ თუ რუსულ ენაზე - მთავარია, ხმა იყოს ცოცხალი და არა ოკეანისგაღმა ჩაწერილი ფონოგრამა ადმინისტრატორის ინსტრუქციებით, რომლისთვისაც ჩვენი შერიგება არახელსაყრელია. მათ ჩვენს შორის მტრობა კონტროლის ინსტრუმენტად სჭირდებათ („divide et impera“); მათ არ აქვთ ინციდენტის ამოწურვის ინტერესი. ამიტომ, ჩვენ, ქართველებმა და აფხაზებმა, ერთი მარტივი რამ უნდა ვიცოდეთ: არავინ არის ისე დაინტერესებული ჩვენით, როგორც ჩვენ - ერთმანეთით! და სანამ ამას არ გავაცნობიერებთ, ყველა საუბარი დაიწყება არა „გამარჯობა, ძვირფასო!“-თი, არამედ „დამიმტკიცე, რომ ჩემი მტერი არ ხარ!“ და „ჯერ ბოდიში მოიხადე, რადგან შენ დაიწყე“. დროა უბრალოდ ვთქვათ: „მისმინე, ძმაო, მოდი უბრალოდ ვიცხოვროთ! ერთად. დავიღალეთ სხვისი გეოპოლიტიკის ობიექტებად ყოფნით“. სწორედ მაშინ დაიწყება ნამდვილი - არა ქაღალდზე დაწერილი მშვიდობა, არამედ ცხოვრების რიტმი, რომელიც გამორიცხავს იარაღის საჭიროებას, დიდი ხნის წინ რომ უნდა გადაგვეგდო და არ შეგვენახა „ყოველი შემთხვევისთვის“.

   და აქ მთავარი იმედი ახალგაზრდობაა, რომელსაც სისხლში არ გაუსვრია ხელები. მშვიდობის მთავარი იმედი ახალგაზრდები უნდა იყვნენ და არა უცხოური საელჩოების შტაბების პენსიონერები. მაგრამ როგორ შთავაგონოთ ახალგაზრდები საქართველოში, აფხაზეთსა და რუსეთში, თუ ისინი ბავშვობიდანვე იზრდებიან სხვადასხვა საინფორმაციო გარემოში და ერთმანეთის ფობიებით? ისინი დაპროგრამებულნი არიან უნდობლობითა და, რაც ყველაზე უარესია, შიშით. შიშით „სხვის“ მიმართ, ვინც სინამდვილეში შენი მეზობელია, შენი თანატოლია. მათი მშობლები ოდესღაც ეზოს ერთ გუნდში თამაშობდნენ, დღეს კი მათ შვილებს ერთმანეთთან საუბრისაც კი ეშინიათ...

   ამიტომ, უპირველეს ყოვლისა, შიშის ჯაჭვი უნდა გავწყვიტოთ. დავიღალეთ შიშით, გვეყო, ერთმანეთის არ გვეშინია! შიში კი ყოველთვის უცხოს შედეგია. მომსენსი - ჩვენ მათი კი არ გვეშინია, ვინც მართლა საშიშია, არამედ მათი, ვის შესახებაც ნაკლებად ვიცით. პროპაგანდა ერებს იზოლაციაში აქცევს, როგორც ზოოპარკში გალიები, და ახალგაზრდებს უნერგავს: კედლის მიღმა მტაცებლები ცხოვრობენ! არადა, უფრო ფართოდ რომ გავაღოთ კარი, აღმოჩნდება, რომ მეზობელ „გალიაში“ ცხოვრობენ შენნაირი ადამიანები, რომლებიც იმავე მუსიკას უსმენენ, იმავე ვიდეო თამაშებს თამაშობენ, იგივე ფილმები უყვართ და... უბრალოდ სურთ ცხოვრება და მეგობრობა „გალიებით“! რომლებიც საერთოდაც გალიები კი არა, არამედ ერთი მშობლიური მიწა-მამულია, რომელიც არ არის გაყოფილი საზღვრებითა და სადემარკაციო ხაზებით, გამყოფი ხაზებითა და საკონტროლო-გამშვები პუნქტებით!

ამიტომ, პოლიტიკური ფორმატების ნაცვლად, ჩვენ უნდა შევქმნათ ნდობის ჰუმანიტარული დერეფნები: ახალგაზრდული გაცვლები, კონფერენციები, სტუდენტური პროექტები დროშების გარეშე - მხოლოდ სახელებით. და ამ ახალგაზრდულ პროექტებს არ უნდა გავაკაროთ შებერტყილი და არაკეთილსინდისიერი თაღლითები, რომლებმაც, მოახლოებული ცვლილებები იყნოსეს, დაფაცურდნენ და „პლასტიკური ოპერაცია“ გაიკეთეს — იმ იმედით, რომ მათ ვერ იცნობენ! თუმცა, ვერანაირი ნიღაბი ვერ დამალავს თაღლითებსა და მათ გაკოტრებულ პარტნიორებს.

   შემდგომ კი უნდა გადაიხედოს ეროვნული ნარატივები - საქართველოს არ უნდა შეეშინდეს საკუთარი შეცდომების ტკივილის აღიარების, აფხაზეთს - სხვისი დანაკარგების ტკივილის, რუსეთს კი - დაკარგული ძმობის ტკივილის. მხოლოდ ერთმანეთის თვალებში გულწრფელი ჩახედვით არის შესაძლებელი, რომ უცხოებიდან საერთო მომავლის თანაავტორებად გარდავიქმნათ. ახალგაზრდებს უნდა განვუმარტოთ, რომ სიმართლე არა რეიტინგისა და პროპაგანდისთვის დაწერილ გაყალბებულ სახელმძღვანელოებში, არამედ ცოცხალი ადამიანების მოგონებებშია. რათა აფხაზმა მოზარდმა იცოდეს, რომ ქართველი დედაც ტიროდა და რუსმა იცოდეს, რომ სისხლიც თბილისშიც დაიღვარა.

   და არ არის საჭირო ქართველებისა და აფხაზების „ევროპული ოცნებით“ შთაგონება - მხოლოდ საერთო კავკასიის რეალიებით უნდა შთავაგონოთ! მშვიდობის იდეები არ უნდა იყოს აბსტრაქტული; ისინი ხელშესახები უნდა იყოს როგორც სოჭში, თბილისსა თუ სოხუმში მოგზაურობა, ვიზების, საპასპორტო დამცირების ან სხვა პრობლემების გარეშე. ახალგაზრდებს ლექციები ვერ შთააგონებს; მათ შთააგონებს თავისუფლების განცდა — საუბარი, სიყვარული, მოგზაურობა, მშენებლობა. ამიტომ, შიშის საუკეთესო პასუხი არის ერთობლივი სტარტაპების, კრეატიული ინდუსტრიების და ციფრული პლატფორმების შექმნა, სადაც ქართველები და აფხაზები ერთად იმუშავებენ.

   და ბოლოს: მხოლოდ სიყვარულს შეუძლია შიშის დამარცხება! არა პათოსური, არა დიპლომატიური, არამედ ადამიანური სიყვარული. ჩვენ ხომ საერთო ქორწილები, საერთო სასაფლაოები, საერთო სამზარეულო, საერთო ოჯახები, საერთო სიმღერები გვაქვს. და სანამ მათ მღერიან - აფხაზურად, ქართულად თუ რუსულად, ჩვენ ვცოცხლობთ. სანამ სოხუმელ ბიჭს თბილისზე ფილმის გადაღება სურს, ხოლო გორელი გოგონა სანქტ-პეტერბურგში ფესტივალზე ცეკვაზე ოცნებობს, შანსი გვაქვს. ასე რომ, ინტერნეტ-პროპაგანდა კი არა, გულებს შორის ხიდები უნდა განვამტკიცოთ. რათა ახალგაზრდებს არ ეშინოდეთ თვითგამოხატვისა და ერთად ყოფნის. მაშინ მხოლოდკი არ დავიბრუნებთ წარსულს, არამედ შევქმნით საერთო მომავალს.

   ასე ვხედავ ზოგადად (ტექნიკური დეტალების გარეშე, რომელთა ფართოდ გახმაურებაც არ არის საჭირო) ქართულ-აფხაზური დარეგულირების პროექტს, ეთნიკურ ქართველებსა და აფხაზებს შორის უწინდელი ურთიერთობების აღდგენას და უფრო უკეთესი, ახალი ურთიერთობების დამყარებას.

არნო ხიდირბეგიშვილი ,
ქართული საინფორმაციო-ანალიტიკური სააგენტო „საქინფორმის “ გენერალური დირექტორი და მთავარი რედაქტორი, უშიშროების, სტრატეგიული ანალიზისა და საინფორმაციო პოლიტიკის ცენტრის დირექტორი

11.11.2025
საქართველო, თბილისი